Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçeklesevinçli bir düzen değildir. Tüze, toplum içre insanların düpedüz nite davrandıklarını değil, nite davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak için vardır. Doğruluk değeri nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene yakınmak, maşerî ömürın gerçekleşmesini tedariklemek gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin mukabilsına akseptans edilmesi ve uyulması gereken, kategorik tamam kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum içre insanların şekil ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her hengâm mümkündür. “İşte dostluk, kişioğlu davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir sistem, bir bütündür.” İnsan-kişioğlu, kişioğlu-doğa ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru için evrensel ilkelerle güvence şeşna hileınmasıdır. Tüze, âdemiyet seviyesi için göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birmebzul rey ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, toplum sözleşmesi, doğa ve insanlar olarak tamlayan reylerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini tedariklemek maksadıyla konulan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, doğru ve kanunların kâffesidür. Elan yaygın bir tanımıyla dostluk, adalete yönelmiş maşerî evetşfakat düzenidir. Tüze Kelime Anlamı Tüze kelimesi Arabi “doğru” kökünden hasılat ve doğru kelimesinin çoğyüce olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “doğru” kelimesinin çoğyüce “beddua’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na nazaran dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mazmunı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet mazmunında da kullanılır. Beceri Anlamı Tüze dönemden döneme değişmiş olduğu için hala doyurucu bir tanım yapılamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok akseptans edilen tanımı ise: “Makul bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) ilişkilanmış kurallar kâffesidür.” Bilimsel bir disiplin olarak dostluk, kendi içre temel olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun kişiler arası ilişkileri bahis düz kısmına Özel Tüze, kişiler ile ülke veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Tüze, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna bedel Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun serlıca alt dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik ülke tarafından güvenceye hileınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Tüze kuralları kişioğlu davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kıymetiharbiye kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde müşabih nitelikteki tüm durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Tüze düzında yapmış oldurım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek için kullanılır. Tüze düzenini esenlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları engellemek için kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapishane ve varlık cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, kısım mantinota; mevhibe hukukunda mevhibe ve gümrüksüzçılık cezaları gibi bambaşka dostluk dallarında bambaşka yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile dayalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; dimaği bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek veya politik reyleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan dostluk, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşerî bir evetşfakat düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgısal yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşerî ömürı düzenleyip insanların amerikan barış ve güvenlik içre bir arada evetşamalarını esenlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Toplumsal İhtiyaçların önlanması) Hukukun kılgısal amacını, maşerî gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile toplum içre canlı insanların, birbirleri ile kurmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanın yapısından kaynaklanan gereksinimlerinı mukabillamaya çhileışır. Tüze bu fonksiyonu ile tevellüt, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek dostluk düzeni ömürın temel gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanın doğal yapısına ve bundan ileri gelen ihtiyaçlarına şayeste edinmek zorundadır. Tüze önemli ölçüde, iktisadi gerçeklere de sınırlıdır; iktisadi gereksinimlara uymalı ve onları mukabillamalıdır. 3. Doğruluk Tüze bu fonksiyonu ile belirli bir organizasyon şeşna aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak sağlıklı kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En endamsız tanımıyla hak, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) edinmek üzere dü bambaşka anlamda kullanılır. Doğruluk esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet mazmunında zatî bir özelliği deyimler. Zat her hengâm haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni vermek uğrunda kalıcı ve değanlayışmez bir çaba gösterir. İşte bu şekil ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile dayalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak mazmunı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilinti biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk düzında hukuki kıymetiharbiye olarak söylenti konusu olan hak de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Cemiyet içindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini içaziz kurallar tümü olarak dostluk, bu değerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve istimal etmek yerinde bulunmuş olduğuna nazaran, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında hak acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak mazmunı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm dostluk sistemine ve sistemlerine hükümran bulunan, nesnel ve salt bir kıymetiharbiye niteliğindeki adalettir. Tüze bir toplum düzenini içerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lüzumlu bulunan düzeni sıyanet etmek, gerekse onu değanlayıştirmeyi meşrulaştırmak için her hengâm adalete servurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta mukabilmıza kurulu dostluk düzenlerinin asli örneği, olması gereken dostluk mazmunında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, bulunan dostluk düzenlerinin namına şayeste olup olmadığı açısından bir kıymetiharbiye ve kıymetlendirme ölçüsü evet. Yine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve negatif mukabillıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon abra içre olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Alışılagelen olarak tüm dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî evetşfakat uyacak, hem de bu maşerî ömürın amerikan barış içre sürebilmesi için bir düzen görünümünü esenlamaya çhileışacaktır.